ساختارهای خطی جنوب تهران (سری گسل‌های ری- کهریزک): پرتگاه گسل یا پدیده‌ای زمین‌ریخت‌شناختی؟!

تهران و مجموعه شهرهای پیرامون آن در گستره اثر گسل‌های جنبا و لرزه‌زایی چون گسل‌های شمال تهران و مشا در سوی شمال-  شمال خاوری و گسل‌های پارچین و پیشوا در بخش جنوبی خود قرار می‌گیرند. گستره تهران در میان خود نیز دربردارنده مجموعه‌ای از پاره گسل‌ها و پدیده‌های کم و بیش خطی است که از برخی از آنها با نام‌های نیاوران، محمودیه، داوودیه، در بخش‌های شمالی شهر و ری و کهریزک در بخش جنوبی شهر یاد می‌شود. در گذشته با استناد بر زمین‌لرزه‌های تاریخی منسوب به ری و نواحی پیرامون آن و شواهد و پدیده‌های زمین‌ریختی،بیشتر این ساختارهای خطی که گاه با پرتگاه آشکار نیز همراه هستند در میان پهنه آبرفتی جنوب تهران در شمار افراز‌های گسله دسته‌بندی شده‌اند. از آن میان می‌توان به مجموعه شمال ری و کهریزک به عنوان شاخص‌ترین آنها در بخش جنوبی تهران و ری اشاره داشت. بود یا نبود گسل‌های ری و کهریزک از دیدگاه لرزه‌زمین‌ساختی و زمین‌شناسی شهری بسیار با اهمیت است. از آنجاکه تاکنون، پژوهش‌های نوین نوزمین‌ساختی با بهره‌گیری از طیف گسترده‌ای از دانش روز چون پارینه‌لرزه‌شناسی و ژئوفیزیک در گستره مورد مطالعه طی چند سال گذشته هرگز موفق به تأیید وجود چنین ساختارهای گسل و لرزه زا در گستره جنوبی تهران نشدند. در این نوشتار بر اساس داده‌های حاصل از پژوهش‌های پارینه‌لرزه‌شناسی، ژئوفیزیکی و ویژگی‌های لرزه‌زمین‌ساختی گستره مورد مطالعه و همچنین زمین‌شناسی کواترنری حوضه رسوبی پیش بوم البرز (نمونه: نهشته‌های ساحلی"Shoreline" در ناحیه پارچین) و مناطقی دیگر با ویژگی‌های ریختاری مشابه چون تراس‌های برآمده در پنجه مخروط افکنه رودخانه کردان (باختر کرج)، این پرتگاه‌ها را در شمار افرازهای کرانه‌ای (Shoreline) در پنجه مخروط افکنه بزرگ تهران می‌انگارد. روش به‌کار گرفته شده در این پژوهش، دربرگیرنده بررسی و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای گوناگون چون (Landsat,Spot,Quick bird)، عکس‌های هوایی در مقیاس 55000 :1، همراه با به‌کارگیری GPS kinematics در نقشه برداری و تهیه مدل‌های رقومی سه بعدی (DEM) از پهنه پرتگاه کهریزک، حفر ترانشه‌های پارینه‌لرزه‌شناسی و اجرای برش‌های ژئوفیزیکی (ژئوالکتریک و ژئورادار) در بخش‌های گوناگون از پرتگاه‌های مجموعه ری و کهریزک بوده است.